آشنایی با چوب هایی که در ساختمان ساز گیتار بکار می روند

کیفیت صدای ساز گیتار به چگونگی ساخت و چوب بکار رفته در آن بسیار زیاد بستگی دارد. سازندگان حرفه‌ای گیتار می‌دانند که از چه نوع چوبی برای چه سبکی از نوازندگی گیتار استفاده کنند. در ساخت گیتار از انواع چوب‌ها استفاده ‌شده است؛ ولی امروزه، سازندگان حرفه‌ای بر سر چند مدل چوب برای ساخت گیتار کلاسیک اتفاق‌نظر دارند.
یک نکته ی مهم در گیتار طرز استفاده از چوب‌ها در ساخت گیتار است. معمولا در ساخت بدنه‌ی گیتار‌های حرفه‌ای، از چوب‌های یکپارچه استفاده می‌شود.این نوع ساخت یعنی چوب یکپارچه باعث طنین بیشتر صدا و همچنین تولید هارمونیک‌های بهتر و دقیق‌تر درنتیجه ارائه‌ی کیفیت صدایی مطلوب‌تر می‌شود.
توجه داشته باشید در ساخت گیتار‌های غیرحرفه‌ای و ارزان‌قیمت برای کاهش هزینه‌ی تولید از اصل یکپارچگی استفاده نمی‌شود و رویه‌ی بدنه با لمینت ساخته می‌شود.
مراحل ساخت گیتار:
بدنه‌ی گیتار کلاسیک از سه بخشِ رویه، پشت و اطراف تشکیل می شود
هر بخش بهتر است از چوب یکپارچه باشد. حالا می‌خواهیم بدانیم کدام چوب برای رویه و کدام چوب برای پشت و اطراف بدنه مناسب است.
مهم‌ترین قسمت بدنه‌ی گیتار رویه‌ی (Top) آن است. استفاده از چوب‌های مرغوب در این منطقه بسیار متداول است. یکی از چوب‌هایی که به‌طور سنتی سالیان سال است در ساخت گیتار مورد استفاده قرار می‌گیرد، سدر قرمز است. پشت و کنار‌ها معمولا به‌طور سنتی از چوب (رز وود) ساخته می‌شوند؛ همچنین دسته ی گیتار از (سدر یا ماهون) و صفحه‌ی انگشت‌گذاری از (آبنوس) استفاده می شود.
ترکیبی از این چوب‌ها در طول تاریخ باعث تولید گیتار هایی بسیار با کیفیت و خوش صدا شده است
استفاده از چوب‌های ذکرشده برای ساخت یک گیتار کلاسیک مناسب است. برای ساخت یک گیتار فلامنکو به ترکیبات دیگری از چوب نیاز داریم که بتواند صدا، احساس و تاچ یک موسیقی فلامنکو را تداعی کند.
تفاوت بین دو گیتار کلاسیک و فلامنکو، در خصوصیات طنین و رنگ صداست. گیتار فلامنکو دارای ضرب‌های قوی، خشن، و صدایی زبر است. از طرف دیگر گیتار کلاسیک دارای صدای نرم، لطیف، دلپذیر و نسبتا بم است.
چوب‌های استفاده‌شده در یک گیتار فلامنکو بسیار روشن‌تر از یک گیتار کلاسیک است. در ساخته بدنه‌ی گیتار فلامنکو، معمولا از چوب صنوبر آلمانی استفاده می‌کنند که به رنگ زرد کم‌رنگ هستند. پشت و کنار بدنه به‌طور سنتی، از چوب سرو یکپارچه، دسته از ماهون و صفحه‌ی انگشت‌گذاری از رز وود انتخاب می‌شود.
رویه‌ بدنه (Body Top)
صنوبر (Spruce)
صنوبر پرکاربردترین چوب استفاده‌شده در ساخت گیتار می باشد برای هر سبک و سلیقه‌ای در نوازندگی مناسب است. گونه‌های مختلفی از درخت صنوبر در طبیعت یافت می‌شوند که رایج‌ترین آن صنوبر سیتکا و آدیرنوداک است. تمام چوب‌های صنوبر طیف صدایی پویا، گسترده و درعین‌حال واضح تولید می‌کنند. انعطاف‌پذیری، عمقِ صدایی و تولید هارمونیک‌‌های زوج و صحیح، این چوب را سرآمد تمام چوب‌های ساخت گیتار کرده است.
سدر (Cedar)
این چوب به‌طور سنتی در سازهای کلاسیک استفاده می‌شود؛ اما به‌طور فزاینده‌ای به محبوبیت این چوب در گیتار‌های دیگر ازجمله گیتار‌های آکوستیک اضافه ‌شده است. چوب سدر نسبت به چوب صنوبر، رنگی تیره‌تر دارد. چوب سدر در محدوده‌ی طیف رنگی شکلاتی تا دارچینی جای می‌گیرد و گیتار ساخته‌شده از این چوب معمولا تیره‌تر از چوب‌های دیگر است. این چوب تراکم کمتری نسبت به چوب صنوبر دارد، تولید صدایی گرم‌تر و بم با تولید هارمونیک‌های پیچیده‌تر از ویژگی‌های این چوب است. سختی کمتر در این چوب به وزن کمتر آن انجامیده است. سدر فاقد شفافیت در حجم بالاست؛ اما غنای موسیقایی فوق‌العاده‌ای دارد و محبوب کلاسیک‌نوازهاست.
ماهون (Mahogany)
چوب ماهون معمولا در دسته، پشت و اطراف بدنه‌ی گیتار استفاده می‌شود؛ اما می‌توان در رویه‌ی بدنه نیز از آن استفاده کرد. این چوب صدایی بسیار گرم دارد. رنگ قرمز قهوه‌ای (رنگ ماهاگونی) این چوب تشخیص آن را بسیار آسان کرده است. این چوب توسط کسانی که بلوز می‌نوازند، بسیار مورد استقبال قرار گرفته است.
افرا (Maple)
مانند چوب ماهون، افرا هم معمولا برای شکل‌دادن به پشت و اطراف بدنه‌ی گیتار استفاده می‌شود؛ اما می‌توان از آن  به‌عنوان رویه‌ی اصلی ساز هم استفاده کرد. به علت چگالی بسیار بالا، مستحکم‌بودن و انعطاف‌ناپذیری، چوب افرای سخت بیشترین استفاده را در ساخت دسته‌ی‌ ساز دارد. رنگ ظاهری این چوب بسیار روشن است. می‌توان گفت رنگ این چوب بیشتر رنگ پوست است و حتی در بعضی از انواع چوب افرا تقریبا سفید و روشن است. صدای روشن و وضوح در فرکانس‌های بالا از ویژگی‌های کارآمد این چوب است.
پشت و اطراف بدنه (Back & Side)
چوب‌های اطراف و پشت از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. چوب‌های استفاده‌شده در کناره‌ها و پشت باید علاوه‌بر کیفیت، نرمی و انعطاف‌پذیری بالایی داشته باشد.
رز وود (Rosewood)
چوب Rosewood یک انتخاب محبوب و ماندگار برای پشت و اطراف بدنه است. چوب رز وود یا بلسان بنفش در دو نوع چوب بلسان بنفش هندی و چوب بلسان بنفش برزیلی در دسترس است. البته چوب رز وود (بلسان) برزیلی بسیار لوکس و درعین‌حال بسیار کمیاب و پر هزینه است و بیشتر از نوع بلسان هندی استفاده می‌شود. رنگ چوب رز وود لوکس، قهوه‌ای تیره با سایه‌های نارنجی است. چوب بلسان برزیلی بسیار لوکس‌تر و باکیفیت‌تر از نوع هندی آن است؛ ولی از لحاظ زیست‌محیطی و تجاری، استفاده از نوع هندی ‌به‌صرفه تر است. هر دو نوع چوب بلسان به صدایی درخشان و غنی مشهورند. وضوح عالی در تمامی فرکانس‌ها و طنین ماندگار از مزیت‌های استفاده از این چوب است. استفاده از رز وود به همراه صنوبر و سدر یکی از ترکیبات محبوب‌ و پرکاربرد‌ در ساخت بدنه‌ی گیتار است.
ماهون (Mahogany)
چوب ماهون بسیار غنی و از نظر ظاهری بسیار زیبا و جذاب است. تراکم بالای این چوب لحن و گرمی منحصر به‌فردی به آن بخشیده است. این چوب کاربرد فراوانی در موسیقی بلوز و همچنین فلامنکو دارد. ترکیب چوب ماهون و صنوبر در ساخت بدنه‌ی گیتار بسیار شایع است. این چوب از نظر کیفیت، گرما و همچنین نمایش هارمونیک‌های صحیح، رتبه‌ی پایین‌تری از چوب رز وود دارد.
سپل (Sapele)
سپل یک چوب آفریقایی بسیار ‌به‌صرفه و ازنظر زیست‌محیطی بسیار کارآمد است. این چوب علاوه‌بر پایداری بالا، رشد و پرورش سریعی دارد و می‌توان در پروژه‌های تجاری بدون نگرانی از آسیب محیط‌زیست از آن استفاده کرد. ظاهر چوب سپل شبیه به چوب ماهون است؛ اگرچه سپل کمی سبک‌تر است. چوب سپل در فرکانس‌های بالا، صدایی گرم‌تر تولید می‌کند. این چوب در بدنه‌ی گیتار‌های چندمنظوره (سبک‌های مختلف) استفاده می‌شود.
یکی دیگر از چوب‌هایی که در ساخت گیتار استفاده می‌شود، لمینت است. لمینیتlaminate که اصطلاحا به آن لمینت می‌گویند از جنس HDF بوده که مخفف (هارد، دانسیته، فایبر برد) است. این نوع چوب از مواد و خاکه‌های چوب اصلی ساخته می‌شود. لمینت‌ها از هر نظر تفاوت‌های بسیار زیادی با چوب‌های یکپارچه دارند و از نظر کیفیت و غنای موسیقایی در مراحل پایین‌تری جای می‌گیرند. تولید گیتار با چوب‌های لمینت بیشتر توجیه اقتصادی دارد و به نوآموزان و کسانی که پا به دنیای گیتار گذاشته‌اند، کمک می‌کند تا بتوانند به‌راحتی یک ساز برای خود تهیه کرده و مراحل پیشرفت را طی کنند.
دسته و صفحه انگشت گذاری
توجه داشته باشید که دسته‌ی گیتار رابط مستقیم شما با سازتان است و باید از هر لحاظ استاندارد باشد تا بتوانید به‌راحتی با آن بنوازید و احساس خستگی و انقباض نکنید.
چوب ماهون (Mahogany)
چوب مورد استفاده برای دسته به ارائه‌ی استحکام طولی خوب نیاز دارد. اکثریت قریب به‌اتفاق دسته‌های گیتار از چوب ماهون ساخته‌ شده‌اند؛ با این‌حال خود چوب ماهون نژادها‌ و مدل‌های گوناگونی دارد که هرکدام دارای کیفیت متفاوتی هستند. چوبِ ماهون آمریکای جنوبی، برزیل یا پروو از مرغوبیت بالایی برخوردار است؛ ولی متأسفانه این‌گونه چوب‌ها کمیاب و در حال انقراض هستند. امروزه بیشتر از چوب‌های ماهون غربِ هند، چوبِ ماهون اسپانیایی یا چوبِ ماهون کوبا استفاده می‌شود. به‌طور کلی، رنگ چوب ماهون قهوه‌ای مایل به قرمز است. این چوب با وزنی سبک اما قوی است.
چوب افرا(Maple)
چوب افرا چوبی بسیار عالی برای دسته‌ی گیتار است. این چوب اغلب برای دسته‌ی گیتار الکتریک استفاده می‌شود. بیش از ۱۲۰ گونه از چوب افرا وجود دارد که اغلب به «سخت» و «نرم» گروه‌بندی می‌شوند. نقره افرا (افرای قندی) یک افرای «نرم» است که گاهی اوقات در ساخت‌وساز گیتار نیز از آن استفاده می‌شود. افرا به‌طور کلی سنگین‌تر از چوب ماهون است که احتمالا یکی از دلایل ارجحیت چوب ماهون به افرا در ساخت دسته‌ی گیتار کلاسیک همین است. یکی دیگر از چوب‌هایی که استفاده از آن در دسته‌ی گیتار مرسوم است، چوب سرو اسپانیایی یا مکزیکی است.
معمولا ساختار دسته‌ی گیتار باید با فیزیک و اندازه‌ی دست شما مطابقت داشته باشد. شکل دسته یکی از عوامل مهم در راحتی شما در نوازندگی است. گیتار‌های کلاسیک، دسته‌ای به‌اصطلاح C یا U شکل دارند و همچنین عرض دسته‌ از ۴۸ تا ۵۲ میلی‌متر بسیار متداول است. به‌طورکلی، یک دسته‌ی C شکل با عرض ۴۸ تا ۵۰ میلی‌متر برای افراد با دست‌های کوچک‌تر و انگشتان نازک‌تر بهتر است و دسته‌ی بزرگ‌تر U شکل با عرض ۵۰ تا ۵۲ میلی‌متر برای افراد با دست بزرگ‌تر و انگشتان ضخیم‌تر بهتر است. چوب‌های متداول در ساخت دسته‌ی گیتار ماهون، سدر و افرا هستند. این چوب‌ها به علت سختی و چگالی بالا و همچنین انعطاف‌ناپذیری راحت، برای دسته‌ی گیتار بسیار مناسب‌اند.
یکی دیگر از عواملی که به کیفیت و ثبات دسته‌ی گیتار می‌انجامد، تقویت دسته به‌وسیله‌ی چوبِ آبنوس است که معمولا در گیتار‌های گران‌قیمت استفاده می‌شود. نوار تیره‌رنگ در پشت دسته‌ی گیتار نشان می‌دهد که دسته‌ی گیتار با آبنوس تقویت‌ شده است.
صفحه انگشت گذاری
سازندگان گیتار‌های حرفه‌ای و گران‌قیمت همیشه تمایل دارند از چوب آبنوس برای صفحه‌ی انگشت‌گذاری استفاده کنند. بسیاری از سازندگان اعتقاد دارند این صفحه که روی دسته‌ی اصلی گیتار قرار می‌گیرد، بسیار حساس است و اگر روی آن خوب کار نشود، ممکن است ارزش واقعی گیتار نمایان نشود. آبنوس چوب بسیار متراکمی است و در برابر سایش بسیار مقاوم است. ازآنجاکه فینگر بُرد دائما در حال سایش و ضربه‌زدن توسط انگشتان است، آبنوس می‌تواند انتخابی بسیار مناسب باشد.
چوبِ رز وود(Rosewood)
برخی از انواع چوب رز وود (بلسان بنفش) برای فینگر بُرد مورد استفاده قرار می‌گیرند. معمولا پر استفاده‌ترین چوب در فینگر بُرد همین چوب است. به علت تراکم بالا، رز وود جایگزین مناسبی برای چوبِ آبنوس است.
بریسینگ (مشبندی)، بایندینگ (Binding) و فینیش (پرداخت نهایی) از عوامل تعیین‌کننده‌ی دیگر در کیفیت و خوش‌طنین‌بودن ساز است.
بریسینگ (Bracing)
Bracing یکی از مهم‌ترین تکنیک‌های سازندگان گیتار است. بریسینگ را می‌توان امضای سازنده دانست و آن‌قدر مهم است که اساتید سازنده و نوازنده سالیان سال، در مورد چگونگی بستن این تکه چوب‌ها در کنارهم، به بحث و گفت‌وگو نشسته‌اند. بریسینگ تکه چوب‌هایی است که زیر صفحه‌ی رویی و پشتی می‌چسبانند. این تکه چوب‌ها به‌طور واضح و مستقیم روی آکوستیک و طنین صدای خروجی تاثیر می‌گذارند. گیتارهای کلاسیک، فلامنکو و آکوستیک هر کدام تکنیک‌ها و طراحی مشبندی (Bracing) خاص خود را دارند. مشبندی را می‌توان فوت کوزه‌گری در ساخت گیتار دانست.
بایندینگ (Binding)
یکی دیگر از عوامل تعیین‌کننده در یک گیتار کلاسیک خوب و با کیفیت بایندینگ آن است. بایندینگ به نوار‌های چوبی کارشده روی درز و حاشیه‌های بدنه و دسته گفته می‌شود. بایندینگ خوب باعث زیبایی، دوام و مقاومت ساختاری ساز شما و همچنین کمک به ایجاد هارمونیک‌های طبیعی و رزونانس بدنه می‌شود. بایندینگ معمولا از چوب آبنوس یا فیبر کربن و حتی مواد پلی‌استر و چسبنده‌ی شیمیایی است.
خرک و پایه خرک
خرک و پایه خرک را می‌توان یکی از کوچک‌ترین قطعات گیتار با کارکردی بزرگ در نظر گرفت. ارتعاش سیم و انتقال آن به بدنه و همچنین تناسب ارتفاعِ سیم با دسته از کاربرد‌های خرک هستند.
خرک از دو قسمت به نام‌های خرک و پایه خرک تشکیل می‌شود. خرک از استخوان طبیعی و مصنوعی یا پلاستیک تهیه می‌شود و روی پایه‌ای از جنس چوب آبنوس یا رز وود قرار می‌گیرد.
فینیش (Finish)
فینیش یا پرداخت نهایی علاوه‌بر زیبایی، بر کیفیت صدای خروجی تاثیر بسیار زیادی دارد. گیتار‌های گران‌قیمت معمولا از پوشش‌های براق یا مات با درجه‌ی کیفیت بسیار بالا استفاده می‌کنند. بی‌کیفیت‌بودن پرداخت نهایی می‌تواند تمام منافذ ساز را بپوشاند و باعث کاهش رزونانس (طنین) ساز شما شود. در اغلب موارد، سازندگان گیتار بعد از فینیش نهایی به چالش‌های بسیار برخورد کرده‌اند. همیشه دقت کنید گیتار‌های رنگی (قرمز، آبی، بنفش و...) از کیفیت بسیار پایینی برخوردار هستند؛ به این دلیل که رنگ باعث می‌شود تمام ارتعاش و طنین بدنه از بین برود و صدای حاصل چیزی جز یک تُنِ صدای بی‌کیفیت نباشد.
در پایان باید به این نکته اشاره کنیم که تولید گیتار در دنیا به دو صورت کارخانه ایی و دست ساز با تعداد محدود ارزه می شود در هر صورت فقط انتخاب چوب های مناسب برای ساختِ یک گیتار خوب و با کیفیت کافی نیست این امر نیاز به مهارت، تجربه و همچنین دانش کافی در موسیقی دارد بطوری که گاهی اختلاف نظر ها بر سرِ میلی متر می باشد اما همان یک یا چند میلی متر تاثیرِ بسیار زیادی در صدای نهایی می گزارد
پس می توان گفت انتخابِ چوبِ مناسب بهمراهِ سازنده ای ماهر و با تجربه گیتاری با کیفیت و حرفه ای را در اختیار ما می گزارد.