سازها انواع مختلفی دارند و یکی از این دسته بندی‌ها، سازهای کوبه‌ای یا پرکاشن است. سازهای کوبه ای مورد توجه بسیاری از افراد بوده و طرفداران خود را دارد. کاخن نیز یکی از سازهای کوبه ای محبوب به حساب می‌آید. چرا که پیچیدگی دیگر سازهای کوبه‌ای را نداشته و در مدت زمان نسبتا کوتاهی می‌توان به یادگیری کاخن پرداخت. در ابتدا پیش از پرداختن به چگونگی آموزش، کمی به معرفی این ساز می‌پردازیم.
معرفی ساز کاخن
کاخُن (به اسپانیایی: Cajón) از جمله سازهای کوبه ای به حساب می‌آید؛ معنی لغوی آن نیز جعبه، صندوق یا صندوقچه است. نوازنده برای به صدا دراوردن کاخن پس از نشستن روی ساز، با کف دست و انگشتان خود بر روی صفحه جلویی (تاپا/tapa) و صفحات کنار و بالای ساز می‌کوبد. البته گاها از ابزارهایی که در ساز درامز و دیگر سازهای کوبه‌ای وجود دارد نیز می‌توان برای تولید صدا استفاده کرد. یکی از مزایا این ساز اجرای ریتم های سنتی و مدرن و هماهنگی با انواع موسیقی است.
پیش از اینکه ساز کاخن بدین شکل تکامل یابد، کولی‌های اسپانیایی برای رقص و آواز خود از جعبه میوه برای زدن ریتم استفاده می‌کردند و بخش جدا نشدنی از سبک موسیقی فلامنکو بود. اکنون نیز کاربرد دارد، البته باید گفت این ساز در سبک جز نیز استفاده می‌شود.
نسخه اولیه کاخن
نسخه اولیه این ساز تنها یک جعبه چوبی بود اما اکنون پایه های پلاستیکی، انواع فنر و اسنیرها (snares) به آن اضافه شده است. این فنر و اسنیرها برای ایجاد صدایی زنگ دار در داخل و پشت تاپا کاربرد دارد. نمونه های امروزی این ساز صدایی شبیه بیس درام و اسنیر درام تولید می‌کند که می‌تواند گاهی جایگزین کیت درام شود.
کاخن جعبه‌ای چوبی به شکل مکعب مستطیل ایستاده است که ۴ طرف آن با تخته‌های چوبی به ضخامت ۰٫۵ تا ۰٫۷۵ اینچ (۱٫۳ تا ۱٫۹ سانتی‌متر) و سطح اصلی آن که تاپا(tapa) نام دارد با تخته سه‌لا ساخته شده‌است. کاخن عموما از چوب یا تخته چندلایه ساخته شده و گاهی از چوب ام دی اف نیز برای ساخت این ساز بهره می‌برند. البته باید گفت که کیفیت چوب بکار رفته در ساز روی قیمت آن تاثیر گذار است. همچنین عواملی چون قطر چوب تعداد لایه ها و نوع چوب روی صدای خروجی از ساز تاثیر می‌گذارد. برای جذاب تر نشان دادن ساز نیز می‌توان از پوشش نازکی از چوب‌های ارزشمند و گرانبها استفاده کرد.
چوب‌های متفاوتی در ساخت ساز کاخن استفاده می‌شود که برخی از آنها عبارتند از: راش، توس، ماهون و بلوط.
یادگیری کاخن چقدر طول می‌کشد؟
مدت زمان یادگیری کاخن آنچنان طولانی نیست؛ البته این موضوع به استعداد فردی و تمرین روزانه فرد بستگی دارد، اما بطور کلی می‌توان در حدود ۱ سال کلیات آن را یاد گرفت. البته باید گفت نوازندگی هر سازی نیازمند سال‌ها تمرین و پشت کار است.
در آموزش کاخن برخی از کلیات آموزش در سازهای کوبه‌ای را باید فرا گرفت که می‌بایست هرکدام از آنها را برای رسیدن به مهارت کافی، با روش درست تمرین کنید. برخی از این کلیات عبارتند از:
- آموزش ضرب آهنگ و ریتم
- کار کردن با مترونم
- نت خوانی و ریتم خوانی
- بالا بردن سرعت دست‌ها
- در کنار این موارد تکنیک های مخصوص کاخن نیز آموزش داده می‌شود که حداقل بازه زمانی یک ساله را به خود اختصاص می‌دهد.
عوامل دیگر در یادگیری کاخن
یادگیری ساز کاخن به عوامل دیگری نیز بستگی دارد مانند هدف نوازنده. اگر هدف از نوازندگی تنها اجرای چند ریتم ساده و دراوردن صدای ساز باشد مدت زمان یادگیری می‌تواند کمتر از یک سال باشد؛ اما برای هماهنگی با گروه و تکنیک‌های پیشرفته تر مدت زمان بیشتری را برای یادگیری کاخن باید صرف کرد.
نکته دیگر استعداد درونی است که با وجود آن فرایند یادگیری با سرعت بیشتری طی می‌شود. البته این بدین معنا نیست که دیگر افراد شانسی برای اینکار ندارند، تمرین و پشتکار کلید موفقیت در نوازندگی است. بهتر است روزانه هنرجویان زمانی را به تمرین اختصاص دهند تا تسلط روی ساز شکل گیرد. درضمن برای نوازندگی کاخن باید با گوش دادن به ریتم‌های مختلف و دیدن فیلم‌های آن، یادگیری سرعت یادگیری را افزایش داد چرا که این کار تاثیر بسزایی در پرورش گوش موسیقیایی دارد.
همچنین وجود استادی مجرب تاثیر زیادی در فرایند یادگیری کاخن دارد؛ چرا که علاوه بر دانش موسیقی، نحوه ارتباط گرفتن با افراد به ویژه کودکان یکی از فاکتورهای موفقیت و داشتن اشتیاق در این راه پرچالش است.
درنهایت باید گفت که با شرکت در یک کلاس کاخن خوب و همچنین پیش رفتن با یک برنامه هدفمند و تمرین کافی، می‌توان به مهارت لازم دست یافت و عجله داشتن تنها فرایند یادگیری را مختل می‌کند.
مزیت یادکیری کاخن
کاخن از جمله سازهایی است که یادگیری آن نسبت به دیگر سازها کمی ساده تر بوده و پس از یادگیری برخی از تکنیک‌ها می‌توان با خلاقیت خود به نوازندگی پرداخت. همچنین همراهی با سازهای دیگر از موارد انگیزشی در این ساز است؛ کاخن قابلیت همراهی با سازهایی چون گیتار، پیانو، ویولن، تار، سه تار و سنتور را نیز دارد.
چگونگی نوازندگی در یادگیری کاخن
در ابتدا نوازنده روی سطح فوقانی ساز نشسته و هر دو پا کنار کاخن قرار می‌گیرد، البته پا کمی به سمت مقابل می‌آید تا ساز را کمی به عقب خم کند. همچنین هنگام نواختن می‌توان از شیکر و پدال نیز به صورت همزمان کمک گرفت. یادگیری کاخن مزایای منحصر به فرد خود را دارد، یکی از آنها رسیدن به صدای مطلوب در مدت زمان نسبتا کوتاه است.
سه ضربه مهم در نوازندگی کاخن وجود دارد که عبارتند از: نت بیس (bass)، نت بالا (high) و ضربه اسلپ (slap).
صدای بیس حجیم، با ضربه کف دست به وجود می‌آید؛ البته پس از ضربه زدن، دست باید به طور طبیعی از ساز جدا شود تا از خفه شدن صدا جلوگیری کند.
ضربه اسلپ با استفاده از چرخش مچ و ضربه زدن به بخش فوقانی صفحه ایجاد می‌شود با استفاده از انگشتان دست که باید به یکدیگر چسبیده باشند بجز انگشت شصت.
برای نت high نیز باید با انگشتان به هم چسبیده و مقداری از کف دست به گوشه بالایی ساز (تاپا) ضربه زد.
علاوه بر این برخی از تکنیک‌های سازهای کونگا، بانگو و تنبک در کاخن به عنوان تکنیک‌های مکمل کاربرد دارند.
انواع کاخن
کاخن نیز مانند برخی از دیگر سازها انواعی دارد که نوازندگان با توجه به هدف نوازندگی و صدای خروجی، مدل مورد نظر را انتخاب می‌کنند. در ادامه به معرفی چند مدل کاخن می‌پردازیم:
کاخن سنتی آفریقایی-پرویی در اروپا محبوب بوده و فاقد مکانیزم اسنیر است؛ صدای اسنیر مانند در این نوع ساز به وسیله فاصله کوچک میان لبه بالایی صفحه رویی با بدنه ساز ایجاد می‌شود. داشتن صدایی واضح، چوبی و حجیم از جمله مشخصه های این نوع کاخن است. در ضمن از لحاظ ابعاد نیز پهنای بیشتری نسبت به عمق دارد.
کاخن فلامنکو به نوع آفریقایی-پرویی برگشته و دارای مکانیزم اسنیر است. این اسنیرها در داخل ساز و پشت صفحه جلویی یعنی تاپا نصب می‌شود؛ البته گاهی زنگوله کوچکی نیز به آن وصل می‌گردد. شکل کاخن فلامنکو معمولاً کاملاً مربعی است و ابعاد استاندارد آن ۵۰×۳۰×۳۰ سانتی‌متر (ارتفاعxعرضxعمق) است.
کاخن‌های کوبایی یا Rumba de Cajón Cubana. کاخن بیس کوبایی یا Salidor به نوعی شبیه نوع آفریقایی-پرویی است؛ با این تفاوت که پهنای بیشتری داشته و سطح تحتانی آن باز است. ساز کاخن دیگری اندازه جعبه کفش وجود دارد که روی پای نوازنده قرار می‌گیرد و به وسیله چوب صدای آن تولید می‌شود.
کاخن tres dos شبیه کونگا است و مدل کوچکتری به نام کویینتو (quinto) نیز وجود دارد. دو مدل آخر در بین پاهای نوازنده قرار می‌گیرند و نوازنده به سطح فوقانی آنها ضربه می‌زند.
همان طور که گفتیم ساز کاخن یکی از انواع پرکاشن است، در صورتی که تمایل برای آشنایی با انواع دیگر پرکاشن، مطلب پرکاشن چیست را مطالعه نمایید.
آموزش و یادگیری کاخن در تهران
اگر شما هم متقاضی ثبت نام در کلاس کاخن در تهران هستید می‌توانید از کلاس های کاخن و انواع دیگر پرکاشن در موسسه و آموزشگاه موسیقی هم آوای ترانه استفاده کنید. استاد مربوطه انواع سازهای کوبه‌ای یا پرکاشن از جمله کاخن را با بهترین و جدیدترین روش‌های آموزشی تدریس می‌کند. از یک طرف نت خوانی و مبانی موسیقی با زبانی ساده و کاربردی به هنرجو می‌آموزد و از طرف دیگر پس از یادگیری ریتم‌های مختلف، آنها با آهنگ‌های روز تمرین و ترکیب می‌کند. در عین حال نسبت به سن و خواست هنرجو روش آموزش متفاوت بوده و برای همه یکسان نیست. مباحث و تمرین‌های کلاس کاخن نیز توسط هنرجو هم به صورت صوتی و هم تصویری ضبط می‌شود که این یکی از بهترین روش آموزشیست با این هدف که در بین جلسات یادگیری کاخن، بهترین نتیجه حاصل شود.
شما می‌توانید برای ثبت نام در کلاس کاخن در تهران و همچنین تست و مشاوره رایگان از قسمت مشاوره با موسسه تماس بگیرید.
کلام آخر
کاخن از جمله سازهای کوبه‌ای محبوب بوده و همراهی آن با سازهای دیگر امکان پذیر است. از مزایای این ساز یادگیری نسبتا آسان است که البته باید گفت هر سازی چالش‌های خاص خود را دارد. ضربات مختلفی در این ساز استفاده می‌شود که با تمرین کافی می‌توان مهارت لازم را بدست آورد. درضمن انواع مختلفی از کاخن‌ها وجود دارد که نوازندگان با توجه به سبک و هدف نوازندگی می‌توانند برای خرید اقدام کنند. برای یادگیری این ساز نیز پیش از خرید بهتر است با استاد مجرب مشورت کرد.